Ağır bir nikotin bağımlısıysanız yolunuzu Yeni Zelanda’ya düşürmemeye bakın. Önümüzdeki yıldan itibaren yürürlüğe girecek olan bir yasa yüzünden ağzınıza sigara götüremeyeceksiniz. Ülke medyasının “tarihi” olarak nitelendirdiği yasa, sigara içimini neredeyse büsbütün yasaklıyor.
2009‘dan sonra doğanlara yok
The Week’te okudum detaylarını. Buna nazaran 1 Ocak 2009’dan sonra doğmuş olanlar sigara satın alamayacaklar. Ayrıyeten yasal sigara içme yaşı da her yıl yükseltilecek. İngiliz Daily Mail gazetesine nazaran bu “bundan 50 yıl sonra bir paket sigara satın almak isteyen birinin en az 63 yaşında olduğunu gösteren bir kimliğe muhtaçlık duyacağı” manasına geliyor. Sigara içme yaşının değiştirilmesinin yanı sıra, satılan tütün eserlerinin nikotin düzeyi de azaltılacak, bunları satmasına müsaade verilen perakendeci sayısı 6 binden 600’e düşecek. Böylece 2025 yılına kadar ülkenin “dumansız” hale geleceği kestirim ediliyor.
Dumansız birinci ülke
Yasa muvaffakiyetle uygulanırsa Yeni Zelanda dünyada “dumansızlık statüsüne ulaşan birinci ülke” olacak. Sıhhat Bakan Yardımcısı Ayesha Verrall, yeni kuralların vatandaşların “daha uzun, daha sağlıklı yaşamaları” manasına geleceğini, sıhhat sistemi üzerindeki yükü de azaltacağını söylüyor. Verral sigaranın tesirleriyle ilgilenen bir doktor. Hasebiyle hastalarının sigara yüzünden fonksiyonunu yitirmiş akciğerlerinin ne halde olduğuna çabucak her gün şahit oluyor.
Verrall, yasanın kanser, felç, kalp krizi üzere hadiseleri azaltarak “milyarlarca dolar” tasarruf sağlamasının yanı sıra “nesiller ortası bir değişim yaratacağını, gençlere daha düzgün bir sıhhat mirası bırakacağını” da umuyor.
Aslında bu maddeyi uygulamada kolaylaştıracak “altyapı” var ülkede. Ağır vergi artışları, sigara satışlarına konan sıhhat ihtarları nedeniyle Yeni Zelanda’da sigara içme oranları aslında tüm vakitlerin en düşük düzeyinde. Lakin elektronik sigara kullananların oranı geçen yıl yüzde 6,2’den yüzde 8,3’e yükseldi. Yeni yasalar bu elektronik eserleri etkilemiyor.
Halk destekliyor, sağcılar karşı
Hükümetin 2025 yılında dumansız bir ülke yaratma emeliyle hazırladığı yasaya halktan da dayanak var doğal. Yapılan anketlere nazaran halkın yüzde 74’ü yasaya takviyelerini belirtirken, sigara içenlerle içmeyi yeni bırakanların yüzde 70’inden fazlası da daha fazla kısıtlama istiyor.
Ama yasaya en büyük itiraz sağcı parti ACT’den geldi. Partinin başkanlarından Brooke van Velden, yasa nedeniyle birçok küçük dükkanın olumsuz etkileneceğini belirterek, düzenlemelerin bir çeşit “dadı-devlet yasağı” olduğunu söylüyor. Meğer partinin tütün dışında her şeyi satan küçük dükkanlardan çok, büyük tütün monopollerini desteklediğini bilmeyen yok.
Yasanın tahminen de tek sakıncası, büyük bir bilinmeyen pazar ya da karaborsa yaratacak oluşu. Zira sıkı gümrük maddelerine karşın tütün ticareti yapanların ülkeye tütün sokmaları sanıldığı kadar sıkıntı olmayabilir diyenler de var.
Ancak tütün ticaretinden çıkarları olanların bu hususta siyaset belirleyenleri geriletme emeliyle karaborsa tehlikesini “abarttığını” söyleyenler de mevcut. Bu görüşte olanlar öteki ülkelerden “yasadışı ticaretin” çok da fazla olmadığını argüman ediyor.
İrlanda’nın kapalı kamusal alanlarda sigara içilmesini yasaklayan birinci ülke olmasının akabinde çok sayıda ülke gibisi kararı almıştı. Yeni Zelanda’nın yeni tütün maddeleri için de tıpkı şey geçerli olabilir. Belirtildiğine nazaran birkaç ülke şimdiden tütünsüz kuşak siyasetleri üzerinde çalışıyor.
İyi bir haber bu.
Hükümetler devirip, hükümetler kuran sigara monopollerine vurulan her darbe yeterlidir. Ağır bir puro içicisi olarak yürekten destekliyorum maddeyi.