İZMİR- Muhalefetin “sansür yasası,” iktidar blokunun “dezenformasyon yasası” olarak isimlendirdiği yasa tasarısı Meclis’te onaylanarak yürürlüğe girdi. Bilhassa mahpus cezası getiren 29’uncu husus ana tartışma konusu oldu. Anayasa Mahkemesi de bu maddeyi asıldan görüşme kararı aldı. Öte yandan gazeteciler hâlâ mahkemelerde haberleri nedeniyle yargılanırken, bir kısmı de hapishanelerde tutuluyor.
İzmir Gazeteciler Cemiyeti Lideri Dilek Gappi ile sansür yasasını, basın özgürlüğü ile demokrasi bağlantısını ve basının içinde bulunduğu problemleri konuştuk.
‘DOLAYLI BASKILARA MARUZ KALDIK’
Sansür yasası Meclis’te onaylandı. İzmir Gazeteciler Cemiyeti olarak bu yasasının çıkmaması için öbür meslek örgütleri ile birlikte uğraş verdiniz. Lakin hükümet tasarıyı Meclis’e getirerek onaylanmasını sağladı? Neler söylemek istersiniz? Hükümet kamuoyunun görüşlerini dikkate almıyor mu?
Kamuoyunda ‘dezenformasyon yasası’ olarak bilinen kanun karşımıza, ‘Basın Kanunu ile pek çok kanunda değişiklik yapan yasa teklifi’ olarak geldi ve itirazlarımıza karşın Meclis Genel Kurulu’nda onaylanarak yürürlüğe girdi. Halbuki ismi üzerinde bu kanun, Basın Kanunu. Yani biz basın örgütlerini, basın mensuplarını direkt ilgilendiren bir kanun. Elbette kelam hakkımız olmalıydı. Bizler neredeyse bir ömrü mesleğimiz içinde geçiren ve bağımsız gazetecilik ismine örgütsel gayret veren insanlarız. Yasaya karşı gayret ederken, tasarıda yanlış ve gerçek bulduğumuz noktaları açık açık lisana getirdik. 10 meslek örgütü olarak mesleksel uğraş içerisinde itirazlarımızı vurguladık lakin maalesef sonuç alamadık. Bırakın görüşlerimizin alınmasını hatta mesleksel korkularımızı lisana getirdiğimiz için dolaylı baskılara maruz kaldık.
Sansür yasası neleri içeriyor, en önemli hangi noktalara karşısınız? Hükümet bu yasaya yaklaşan seçimler arifesinde neden gereksinim duymuş olabilir?
Sansür yasası, adeta torba yasa üzere çıkarıldı. Birçok taraftan yeni süreçler getiriyor ve 40’ın üzerinde maddede değişiklik gerektiriyor. İtirazlarımızı birkaç noktada topladık lakin bizler için asla kabul edilemez olan 29’uncu unsurdu ve bildiğiniz üzere kamuoyunda çok tartışıldı. Türk Ceza Kanunu’nda ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yaymak’ üzere bir yeni kabahat tarifi oluşturuldu. Bilhassa bu unsur için, muğlak ve ucu açık tabirler olduğunu vurguladık ve tekraren itiraz ettik. Hangi savcının hangi bilgi için harekete geçeceği bilinmeyecek. Toplumsal medyada eleştirel paylaşımlar, ‘dezenformasyon’ olarak suçlanabilecek dedik ve yasa yürürlüğe girer girmez ikazlarımız gerçek oldu. ‘Kamuoyunu aldatıcı haber yapan’ın yanı sıra ‘yayan’ sözünün getirilmesiyle, demokrasiyi ve tabir özgürlüğü unsurunu temelinden sarsıp çökertecek pek çok uygulamayla karşı karşıya kalınacağı açık. ‘Hükümet bu maddeyi yaklaşan seçimler arifesinde neden muhtaçlık duymuş olabilir?’ sorusunun cevabı ise bence soruda gizli.
Sansür yasasının sonuçları neler olur? Bilhassa mahpus cezası getiren 29’uncu unsurun varlığı fikir ve tabir özgürlüğünün önünde önemli bir pürüz olarak duruyor mu?
Yasanın getireceği sonuçları görmek için beklemeye gerek kalmadı. Çabucak tesirlerini hissetmeye başladık. Elbette basına karşı yasa çıkmadan evvel de gözaltı ve tutuklanmalar oluyordu. Lakin yasa, süreci daha keskin hale getirdi. Asıl kıymetli olan ise otosansürün içselleştirilmesi. Retweet yaparken dahi artık tereddüt ediliyor ki arzulanan buydu. 29’uncu unsur için bildiğiniz üzere Anayasa Mahkemesi mevzuyu temelden görüşme kararı aldı. İptal edileceğini düşünüyorum zira insan haklarına muhalif.
‘İKTİDARLARIN EMELİ GÜZEL GAZETECİLİĞİ BASKILAMAK’
Türkiye’de basının içinde bulunduğu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bölünmüş, kutuplaşmış bir basın, halkın hakikat haber alma hakkının önünde bir pürüz oluşturmuyor mu?
Gazetecilik; aptallığa, cehalete, zorbalığa ve palavraya karşı bir araçtır. Düzgün gazetecilik; bedel ve fiyat, olgular ve yorumlar, gerçekler ve söylentiler, bilim ve batıl inanç ortasında ayrım yapmamızı sağlar. İktidarların hedefi çoklukla âlâ gazeteciliği baskılamaktır ki, bu ayrımlar yapılmasın. Problem ‘hakikat sorunu’dur. Kutuplaştırıp, ayrıştırdıkça hakikatin üzerine gidecek basının gücü zayıflar. Türk basını olarak yaşadığımız tablo tam da budur.
Gazetecilerin çalışma şartları giderek ağırlaşıyor. Basın bölümünün içinde bulunduğu durum neredeyse bir işsiz gazeteciler ordusu yarattı. Neler söylemek istersiniz?
Şu anda, farklı gazetecilik örgütlerine nazaran Türkiye cezaevlerindeki gazetecilerin sayısı 9 ila 35 ortasında değişiyor. Milletlerarası Basın Örgütü’nün basın özgürlüğü endeksinde Türkiye’nin yeri 180 ülke içinde 149’dur. Ülkemizde tenkitleri bastırmak için tüm muhtemel araçlar kullanılıyor. Fakat gerçekler var ve gazeteciler olarak bizim işimiz gerçeğin peşinden gitmek. Gazetecilik gerçeklerin ne olursa olsun peşinden gitmektir. Hakikatin peşinden koşmak çok çalışmayı, dürüst ve mert olmayı gerektirir. Elbette yaşadığımız süreçte bu çok güç. O nedenle çalışma şartlarımız artık kaldırılamayacak kadar ağır. Üzerine internet gezegeninin medya dünyasına çarpmasının getirdiği tesirleri de koyarsak, bağımsız gazetecilik yaşamakta zorlanıyor. Dalda kurumsallık da azaldığı için meslektaşlarımız her geçen gün daha çok işsiz kalıyor. Türkiye üzere demokrasinin içselleştirilmediği ülkelerde doğruyu söylemenin yarattığı en değerli sorun; başınıza çok iş çıkarmasıdır.
Basın özgürlüğü demokrasinin olmazsa olmaz şartlarından biri lakin Türkiye’de ikisi de eksik. Gelecekten umutlu musunuz? Demokrasi ve basın özgürlüğünde üniversal standartları ne vakit yakalarız?
Demokrasinin temelinde; yurttaşların, hatta bugün artık ekoloji ve dünyayı paylaştığımız başka canlıların hakları var. “İnsan hakları, demokrasi ve medya” üçlemesi ile lakin gerçek bir demokrasiye ulaşılabilir. Bu üçlü tam ve gerçek manalarıyla var olduğunda kozmik standartlarda bir basın özgürlüğünden kelam edebileceğiz.
‘İZMİR’DEKİ MAHALLÎ GAZETELER GÖRECE DAHA DİRENÇLİ’
Yerel basının problemleri nelerdir? Özgürce, ekonomik bağımsızlıklarını sağlamış olarak yayın yapabiliyorlar mı? Dokuz Eylül Gazetesi de basının içinde bulunduğu durumdan etkileniyor mu?
Dezenformasyon yasasının çıkartılmaya çalışıldığı süreçlerde itiraz noktalarımızdan biri de var olma sorunu yaşayan mahallî basının alacağı darbelere yönelikti. Türkiye’de resmi ilan yayınlama hakkına sahip 953 gazetenin yaklaşık 30’u yaygın, geri kalanı lokal gazete. Lokal gazetelerimiz var olan ekonomik şartlar ve dijital gelişmelerden ötürü büyük zorluklarla boğuşuyor. Yeni kanun birebir havuza internet sitelerini de dahil edeceği için süreç hayli meçhul hale geldi. Yönetmelikler şimdi çıkarılmadığından kimin nasıl hangi gösterge kapsamında destekleneceği meçhul. Meğer lokal gazetelerimizin ana ömür kaynağı resmi ilan gelirleri. Lokal gazeteler bu gelire kavuşmak için en az 11-22 ortasında gazeteciyi çalıştırmak zorundalar ki bu da kesimde bitmek olan istihdamı bir nebze olsun koruyor. Ayrıyeten dijitalleşme toz bulutu içerisinde yazılı basını hâlâ önemseyenlerdenim. Arşivlerde doküman niteliği olarak kalması değerli. Mahallî basının kan kaybı durdurularak, dijitalleşmelerinin önünün açılması gerekir. Yoksa az sayıda olan istihdamı da kaybedeceğiz. Cemiyetimizin imtiyaz sahibi olduğu 9 Eylül Gazetesi de güçlü süreçlerde var olma savaşı veren lokal gazetelerimizden. Fakat İzmir’deki mahallî gazetelerin genel tabloya nazaran görece daha dirençli olduğunu söyleyebilirim.