Hasan Hayri Ateş
Biz Derya-Asmin-Didem adaleti kendi yeryüzümüze getirmeye kararlıyız. Kendimize DAD diyoruz. Bu ortada “DAD” Kürtçe’de “adalet” demektir. (Syf. 40)
Selahattin Demirtaş, beşinci kitabı ‘DAD’ ile bir kere daha okurun karşısına çıktı. Yeni çalışması dokuz hikayeden ve 146 sayfadan ibaret. Kitabın sonunda yer alan teşekkür yazısında Demirtaş, “Yazmak benim için bir direnişe dönüştü artık,” diyor.
Kuşkusuz hukuk tanımazlığa ve keyfi hapsetmeye karşı edebiyatla var olmak ve edebiyatla kendini dışarıya taşımak en manalı direnme biçimlerinden biridir. Ne de olsa edebiyat engellenemez, hapsedilemez ve bir yere sığdırılamaz. Kâfi ki, bir eser muharririn kaleminden harflerin sihirli büyüsüyle ete kemiğe bürünüp, seyahatini başlayabilsin.
Edebiyatla duvarların ötesine taşmayı, yine rehinelik şartlarında üç yapıtla yazın dünyasında yerini alan İdris Baluken’de de gördük. O da çok kısa müddette birinci romanı, ‘Üç Kırık Kısım’ı yazdı. Akabinde ‘OKO ve Sincan’dan Edirne’ye Hasbıhal-Name’ geldi.
DAD, Selahattin Demirtaş,152 syf., Dipnot Yayınları,
2023.
‘NÜKTEDANLIĞINI EDEBİYATA DA TAŞIDI’
Hapishanelerde öteden beri çok ağır bir yazınsal üretimin ortaya çıktığı biliniyor. Fakat kuvvetli ve dezavantajlı şartlarda altı yıla üç öykü kitabı ve hacimli iki roman sığdırmak azımsanacak bir düşünsel üretim değil. Bütün bunların yanına onlarca köşe yazısı, söyleşi, beste, fotoğraf çalışması, ziyaretler, aile görüşleri ve mahkeme savunmaları da eklendiğinde, Demirtaş’ın nasıl bir motivasyona ve baş döndürücü bir performansa sahip olduğu anlaşılıyor.
Demirtaş, bilgili olanın ötesine geçerek klasik yolların dışında düşünmesiyle ve özgün bir telaffuz oluşturmasıyla birinci sefer siyasette dikkatleri üzerine çekti. Yaratıcılığını ve nüktedanlığını siyasetle sınırlamayıp, edebiyata da taşıdı. ‘DAD’ bunun en hoş örneği.
‘DAD…’ Üç büyük harften oluşan soyut bir isimlendirme, insanı çarparak derin bir merak içine sürüklerken, birebir vakitte bulmaca çözmeye zorlayan bir yanı var. Kitap raflarda yerini aldığından bu yana DAD’ın ne olduğu artık bilinse de, birinci duyduğumuzda sanırım ekseriyetle sormadan edemedik:
Sahi, nedir DAD?
Biz Derya-Asmin-Didem adaleti kendi yeryüzümüze getirmeye kararlıyız.
‘DAD’ kendi başına bir çağrışım yapmadığına göre, kitabı okumaya başladıktan sonra ise, birinci anda bu üç ismin baş harflerinden oluşan bir isimlendirme olarak düşünenlerimiz az olmasa gerek.
Gerçekten de ‘DAD’, üç ismin baş harflerinin çatılmasıyla mı oluşturulmuştu? Yeterli de, hepsi bu kadar mıydı?
Hepsi bu kadar mıydı, diye soruyu bu türlü açık uçlu sormak, bir kuşku göstergesi. Zira üç büyük harfi çatarak bir isim türeten Demirtaş olduğuna nazaran, kesinlikle vardır bir muziplik, diye kuşku etmek nedensiz değil. Bir şey söylemek istediği muhakkaktır.
‘DAD KÜRTÇE ‘ADALET’ DEMEKTİR’
Tamam da, Türkçe haydi neyse de, Kürtçe’nin Kurmanci lehçesine hakim olmayanların da anlaması mümkün değil. Kaldı ki Kurmanci lehçesinde de ‘DAD’ın adalet olarak yaygın kullanıldığını düşünmüyorum.
Kanımca Demirtaş’ın yaratıcılığı burada kendini tepeye ulaştırıyor. Üç bayan isminin baş harflerini çatarak adalet kavramını türetmek ve adaleti de hikayenin en can alıcı sorunsalı yapmak.
Son yıllarda başta Kürt siyasetçiler olmak üzere muhalif güçlerin yargılamalarında hukukun zerresi dahi gözetilmezken; taciz, cinsel taarruz ve unsur kullanımı hatalarına karşı sergilenen cezasızlık, adeta temel norm haline geldi. Bu cezasızlık halinin en ağır mağduru ise bayanlar ve çocuklar.
İşte, ‘DAD’ın bayanları, cinsel hücum hatalarında sergilenen cezasızlığa karşı kendi sistemleriyle adalet arayışına giriyorlar. Aslında bir yanıyla adaletin ve hukukun büsbütün yok edildiği ortamlara işaret eden distopik bir anlatımdır da. Bir ikaz, bir davet, bir farkındalık yaratma. Cinsel atak suçlularının cezasızlığın konforunu sürerek ellerini, kollarını sallaya sallaya ortalıkta cirit atmaları devam edip gittiğinde, bayanların kendi yasal savunmalarını oluşturmaları kaçınılmaz olabilir.
Demirtaş, Kısa Dalga’dan Yeşim Özdemir’in sorularını avukatları aracılığıyla yanıtladığı söyleşide, “Yazma isteği uzun yıllar boyunca içimi kemirip duran bir histi. Etkin siyasetin zorunlulukları, yoğunluğu ve misyonu beni daima frenledi. Lakin hapislikle birlikte, içimde birikenleri yazma fırsatı bulabildim” demişti.
Hapishanenin ağır şartlarını, yazmak için fırsata çevirse de, artık dışarıda devam etmelidir Demirtaş. Ve dışarıda olmalıdır tüm siyasi rehineler.
Madem ki, “DAD Kürtçe adalettir,” gerçek adaletin sağlanacağı günlerin yakın olması ve tüm siyasi rehinelerin özgürlüklerine kavuşması umuduyla.
Keyifli ‘DAD’ okumalar…