BAHARIN aniden bastırdığı yıllarda yaz da ansızın çöker, sarısıcaklar kurşun üzere inerdi insanların doruklarına. Güneş bir kocaman köz yığını üzere, yöresine kıvılcımlar fışkırtarak, toprağı, otları, çiçekleri yakar…Türküler söylenirdi bu apansızın çöken sıcak üstüne… Yaşar Kemal, ölümsüz yapıtı İnce Memed’i yazarken Çukurova ve Toroslar için bu tabirleri kullanmıştı. İnce Memed, Abdi Ağa, Hatçe, Iraz, Döndü, Topal Ali, Meczup Durdu…Tüm bu karakterlerin ağzından en fazla çıkan söz tahminen de sıcaktı. Romanda 200’den fazla sıcak sözü geçiyordu.
ETKİSİ DE DEĞİŞTİ
1960’lardan bugüne bu topraklar daha da ısındı. Bu hafta Adana’da ‘Eyyamı Bahur’ yani cehennem sıcaklarından kaçan 79 yaşındaki Tuncay Bedük de 58 yaşındaki Cengiz Özel de tıpkı şeyi söylüyordu: “Bu topraklar daima sıcaktı ancak bu ortalar sıcakların günü de gücü de şaştı. Böylesi hiç olmamıştı.” Sokaktaki herkes 5 adımda bir başını bir çeşmenin altına sokup serinliyordu. Onlardan biri olan 37 yaşındaki Erkan Çelik ise “Parklar da olmasa yaşayamayız. Bunalıyoruz” diyordu. Konuştuğumuz Adana halkının ortak bir teşekkürü vardı. O da klimayı bulanlara. Zira burda klima neredeyse 24 saat çalışıyor. Onlara nazaran klima yoksa hayat da yok. Birtakım meskenlerde çamaşır makinesi yok ancak klima var.
SICAKLA MÜCADELE
Peki, Birleşmiş Milletlerin de dediği üzere ‘Küresel Kaynama’ devrinde biz bu ‘sıcak afeti’ne hazır mıyız? Bütün kentlerimizde altyapı buna karşılık verebilecek mi? Bu sorunun yanıtını bulmak için Adana ve Mersin’e giderek Hürriyet olarak Toroslar Elektrik Dağıtım A.Ş’nin kapısını çaldık. Alandaki personellerle alana çıkıp sıcaklarla nasıl gayret edildiğini izledik. Alanda kimi yerlerde 40 dereceleri gördük. Afet halini hissettik. Toroslar EDAŞ 6 vilayette yani Adana, Mersin, Osmaniye, Hatay, Gaziantep ve Kilis’te 8.5 milyon bireye elektrik götürüyor.
KLİMA BASKISI
Onları en fazla çok sıcaklar zorluyor. Milyonlarca abone tıpkı anda klima çalıştırınca trafolardaki yağlar kaynamaya başlıyor, çizgiler tam kapasite çalışıyor. Tam da burada büyük bir operasyon başlıyor. Şebekenin problemsiz çalışması için herkes alarm durumuna geçiyor. Çok yük öteki istasyonlara dağıtılmaya çalışılıyor. Birtakım trafolar sökülerek yerine daha yüksek kapasitede trafo konuluyor. Sınırlarda tamir ve güçlendirme yapılıyor.
AFETİN İÇİNDE MESAİ
Ancak saha gruplarına nazaran Adana ve Mersin’de artık acil durum onların normali olmuş. İş yapış biçimleri de tüm krizlere nazaran yine planlanmış. Zira vaktinde müdahale edemezlerse kentler elektriksiz kalır. Çünkü kağıt üzerinde planlar daima olsa da onlara nazaran alanda her vakit pratik müdahaleler geliştirilmek zorunda.
HER DAİREDE 2-3 KLİMA VAR
Adana ve Mersin’de birden fazla binanın bir cephesinde onlarca klima ünitesi görebiliyorsunuz. Alanda birlikte dolaştığımız uzmanlara nazaran klimalar çok yüksek güç tüketiyor ve mevzuata nazaran yatırımlar konutların irtibat güçlerine nazaran yapılıyor. Lakin birçok dairede kullanılan 2-3 klima bu temas güçlerinin aşılmasına ve şebekenin zorlanmasına neden oluyor. Şayet dağıtım şirketi gerekli yatırımı yapmamışsa bu türlü durumlarda kentler elektriksiz kalıyor.
SICAK VE GÖÇ ETKİSİ
Şebekeyi zorlayan elektrik tüketimindeki artışın en kıymetli nedenlerinden birisi çok sıcak havalar. Adana ve Mersin’de klimalar bu periyotta 24 saat çalışıyor. Akşam saatlerinde tüketim tepe yapıyor. Sanayi tesisleri, hasteneler ve otellerin olduğu bölgelerde ise tüketim katlanıyor. Ayrıyeten son periyotta Suriye ve Rusya’dan göç bu bölgede önemli bir nüfus artışına neden olmuş. Evvelce yılda 1-2 ay yüksek tüketim görülen yazlık bölgelerde artık yılın 12 ayı yüksek tüketim oluşmuş durumda.
çok sıcak havalarda güç talebinin süratle yükseldiği Adana ve Mersin’de elektrik şebekesinde oluşan gerilimi alanda gözlemledi.
SÜREKLİ YATIRIM GEREKİYOR
Mahalle aralarındaki, ana çizgilerdeki kablolar belli vakitlerde denetim ediliyor. Trafolar daima izleniyor. Fakat alandaki uzmanlara nazaran şebekenin meselesiz çalışması için evvelce ve planlı yatırımların da yapılması gerekiyor. Sıcak hava dalgalarının arkası arkasına geldiği bu günlerde elektrik tüketiminde de rekorlar kırılıyor. 24 Temmuz günü geçen yılın tıpkı gününe nazaran elektrik tüketimi Adana’da yüzde 34, Mersin’de yüzde 40, Kilis’te yüzde 51 artış göstermiş. Bu tüm planları bozacak bir artış.
Bazı bölgelerde hem çok Sıcak hava hem de yüksek güç talebiyle ısınan trafolara vantilatör takılarak soğutma süreci yapılıyor.
ŞEBEKEYİ ZORLUYOR
Enerjisa Dağıtım Şirketleri Genel Müdürü Oğuzhan Özsürekci’nin bu mevzudaki değerlendirmesi ise şöyle: “Elektrik dağıtım dalı atmosferik tesirlere çok açık. Global ısınmanın tesirlerini süratle görüyoruz. Buna nazaran de hazırlık yapıyoruz.
Kimi vakit karla, kimi vakit selle, kimi vakit da çok sıcakla gayret etmek zorundayız. Hizmet bölgelerimizden Başşehir EDAŞ’ta son 3 yılda 6 kar afeti, 3 sel afeti ile çaba ettik. Çok sıcaklarla da Toroslar EDAŞ bölgesinde uğraş ediyoruz. Çok sıcaklar şebekeyi fiziki olarak zorladığı üzere, tıpkı sebepten oluşan klima kaynaklı ani talep artışları da, şebekeyi kapasite manasında zorlayabiliyor. Bu gereksinimi karşılamak için yatırım ve operasyonel yetkinlik koşul. Toroslar EDAŞ bölgesi yıllardır 21 Elektrik dağıtım bölgesi ortasında yatırımda birinci sırada. Bu sayede, savaş ve zelzele kaynaklı göçlerle elektrik talep artışı beklenenin çok üstüne çıkan Mersin üzere vilayetlerimizde dahi bu talebi karşılayabiliyoruz.” Özsürekci, “Öte yandan, daha düzgün bir gelecek ismine yeni farkedilen bir gerçek var. Elektrik şebekesi, iklim değişikliği ve global ısınmanın birinci tesirlerini deneyimleyen altyapı ögesi olduğu kadar, bu değişiklikle gayretin de en büyük aracı. Zira, karbon salımını azaltacak elektrikli araçları şarj etmek için de, rüzgar ve güneşten ürettiğiniz pak enerjiyi ulaştırmak için de, her gün giderek artan kişi başına elektrik talebini karşılamak için de, daha güçlü bir elektrik şebekesine gereksinimimiz var” tabirlerini kullandı.
Oğuzhan Özsürekci